રામાયણ : મુશ્કેલીઓમાં ભરતથી શીખો, હાર ન માનો, ધીરજ રાખો : આ વાર્તા રામાયણની કેટલીક ઘટનાઓનું વર્ણન કરે છે અને ભરત રામના ચાર ભાઈઓમાંનો એક છે. આ ઘટનામાં, આપણે ભારતનો રામ પ્રત્યેનો પ્રેમ અને સમર્પણ, બલિદાન, વફાદારી, પ્રતિબદ્ધતા વિશે જાણીશું.
ભાઈ રામની ચરણપાદુકા માથે રાખીને ભરત પાછો ફર્યો! અયોધ્યાના લોકો તેમના હૃદયમાં રામની દિવ્યતા લઈને પાછા ફર્યા. માતા કૌશલ્યા તેમની આંખોમાં તેમના પુત્રના મહાન વ્યક્તિત્વ સાથે પાછા ફર્યા. બાળકોના હૃદયમાં ભરેલી નિઃસ્વાર્થ સેવા જોઈને ધન્ય બનેલી માતા સુમિત્રા સંતોષ સાથે પરત ફર્યા. પણ કૈકેયીને જે મળ્યું તે કોઈને મળી શક્યું નહીં. કૈકાઈ એ સૌપ્રથમ અનુભવ્યું હતું કે મર્યાદા પુરુષોત્તમ, જેમણે કૈકાઈને એક ક્ષણમાં અપરાધમાંથી મુક્ત કરી દીધા હતા, જે અજાણતા થઈ ગયેલા મહાપાપના બોજથી દબાયેલા હતા.
તેને લાગતું હતું કે થોડા વર્ષોમાં તેનો વહાલો દીકરો જગતપિતા તરીકે સ્વીકારવામાં આવશે. તે તેની આંખોમાં તેના દયાળુ, મર્યાદાપુરુષોત્તમ પુત્રની આકર્ષક છબી સાથે પરત ફર્યા… જેઠ તરફ આંખો ન ઊંચકવાની પરંપરાથી બંધાયેલી, ઉર્મિલાએ ફક્ત તેના ધર્માત્મા પતિ માટે પ્રેમ લઈને ગઈ હતી. જ્યારે તે પાછી ફરી, ત્યારે તેની પાસે તે પ્રેમ ઉપરાંત આંસુના થોડા ટીપા હતા, જેની કિંમત ફક્ત તે જ જાણતી હતી. તીર્થની તીર્થ યાત્રા પૂર્ણ થઈ હતી.
ભરત આનંદિત થઈને પાછો ફર્યો. આવતાની સાથે જ તેણે સ્પષ્ટ કર્યું કે જો ભાઈ રામ ચૌદ વર્ષનો વનવાસ ભોગવશે, તો ભરત પણ એ જ સ્થિતિમાં જીવશે. રામની જેમ તેણે પણ રાજવસ્ત્રો છોડી દીધા અને વલ્કલ પહેર્યા. રાજધાનીના બહારના ભાગમાં, મહેલથી દૂર એક ઘાસની ઝૂંપડી બનાવવામાં આવી હતી, અને એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે અયોધ્યાના કાર્યકારી સમ્રાટ આ ઝૂંપડીમાં બેઠા બેઠા પ્રજાની સેવા કરશે.
રામરાજ્યના આગમનની પ્રાથમિક નિશાની એ છે કે સત્તા મહેલોને બદલે મહાત્માઓની ઝૂંપડીએથી સંચાલિત થાય છે. અયોધ્યા તેને અનુભવવા લાગી હતી.
વનમાંથી પાછા ફર્યા પછી, ભરત માતાઓને મહેલમાં લેવા ગયા. ત્યાં તેણે ત્રણેય માતાઓને પોતાનો નિર્ણય સંભળાવ્યો. બધા સમજી રહ્યા હતા કે મહાત્મા દશરથના પુત્રો તેમની વાતથી હટવાના નથી, જો ભરતે નક્કી કર્યું છે કે તે મહેલમાં નહીં રહે, તો તેને કોઈ રોકી શકશે નહીં. માતાઓએ તેનો નિર્ણય ચૂપચાપ સ્વીકારી લીધો.
શત્રુઘ્ને પણ ભરતની પાછળ પોતાનો નિર્ણય સંભળાવ્યો. રામની છાયા બનીને લક્ષ્મણ વનમાં ગયા હતા, હવે શત્રુઘ્ન પણ ભરતનો પડછાયો બનીને તેમની સેવામાં જવા તૈયાર હતા. પોતાના મોટા ભાઈ પ્રત્યેના આ સમર્પણની પરાકાષ્ઠા વિશ્વમાં માત્ર અને માત્ર ભારતીય પરંપરામાં જ જોવા મળે છે. આ સમર્પણ એ કુળને વિશ્વનું સૌથી પ્રતિષ્ઠિત કુળ બનાવી રહ્યું હતું.
ચારેય રાજકુમારોને લગભગ ચૌદ વર્ષ માટે અયોધ્યાના મહેલમાંથી દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યા હતા. એક મહિલાના શબ્દોના કારણે આવું બન્યું હતું. આર્ય ઇતિહાસમાં આ સ્ત્રી શક્તિ હતી.
માતાઓની પરવાનગી લીધા બાદ ભરત તેની પત્ની માંડવીને મળવા ગયો. માંડવીને પોતાનો નિર્ણય સંભળાવે એ પહેલાં જ તેણે કહ્યું, ભાઈની જેમ મેં પણ સાધુના વેશમાં ઝૂંપડીમાં રહેવાનું નક્કી કર્યું છે ને આર્યપુત્ર! હું જાતે તમને આ જ કહેવાની હતી. આનાથી સારું બીજું કંઈ ન હોઈ શકે. નિશંકોચ જાઓ! અમે તમારાથી દૂર હોઈએ તો પણ દરેક ક્ષણ તમારી સાથે રહીશું.
ભરત ચૂપચાપ માંડવી તરફ જોતો રહ્યો. વિદેહ કુમારીઓ સૌને આશ્ચર્યચકિત કરી રહી હતી.
આ વાર્તામાંથી આપણે ઘણા મહત્વપૂર્ણ પાઠ શીખી શકીએ છીએ
પ્રેમ અને સમર્પણ – ભરતની પરાકાષ્ઠા અને સેવા ભાવના તેના ભાઈ રામ પ્રત્યે દર્શાવે છે. આનાથી આપણને પ્રેમ અને સમર્પણનું મહત્વ સમજાય છે. આ વાર્તામાંથી આજે આપણને જે સંદેશ મળે છે, તે એ છે કે આપણે મુશ્કેલ પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરવા તૈયાર રહેવું જોઈએ. દરેક સમસ્યાનો ઉકેલ ધીરજથી શોધવો જોઈએ. આ ચોક્કસપણે આપણને ભવિષ્યમાં પ્રતિષ્ઠા અને સફળતા આપે છે.
વફાદારી અને વચન પ્રતિબદ્ધતા – ભરત તેના ભાઈ રામના શબ્દોનું પાલન કરવા તૈયાર છે, ભલે તેને તેનો પ્રિય મહેલ છોડવો પડે.
સ્ત્રી શક્તિ – આ વાર્તામાં એક સ્ત્રીની વાતને કારણે રાજકુમારોને ચૌદ વર્ષનો વનવાસની સજા આપવામાં આવી હતી. તે આપણને સ્ત્રી શક્તિના મહત્વને સમજવાની પ્રેરણા આપે છે.
સેવા અને સમર્પણ – રામ અને તેમના ભાઈઓનું સામ્રાજ્ય પોતાની સેવા સમજીને ચલાવવામાં આવતું હતું, જ્યાં સત્તા મહેલોને બદલે મહાત્માઓની કુટીરમાંથી ચાલતી હતી.
(ડિસ્ક્લેમર : અહીં આપેલી માહિતી સામાન્ય ધારણાઓ અને માહિતી પર આધારિત છે. અમે તેની પુષ્ટિ કરતા નથી.)
આ માહિતી પત્રિકા અને અન્ય નેશનલ ન્યુઝ એજન્સીઓના ન્યુઝ આર્ટિકલ માંથી સંપાદન કરી લીધેલ છે.
