જગન્નાથ પૂરી મંદિરના ઇતિહાસની સાથે જાણો તેની સાથે જોડાયેલા રોચક તથ્યો, જેના વિષે પહેલા તમે ક્યાંય વાંચ્યું નહિ હોય. એક અર્થમાં આપણે પૂરીને જગન્નાથનો પર્યાય કહીએ છીએ અને તેની બરોબર વિપરીત, એક સદી પૂર્વે જ વિદેશી અને ભારતીય ઈતિહાસકાર ત્રણ દેવતાઓના રહસ્યોનું અનાવરણ કરવાનો પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે, એટલે જગન્નાથ, બલભદ્ર અને સુભદ્રા પૂરી મંદિરમાં પૂજવામાં આવે છે. પરંતુ તેમણે જે સફળતા પ્રાપ્ત કરી છે, તે લગભગ નગણ્ય છે. અને પારંપરિક અધિકારીઓનું માનવું છે કે જગન્નાથ કદાચ માનવ સભ્યના રૂપમાં જુનું છે. જગન્નાથ પૌરાણીક રહસ્યમાં એટલી કટકપૂર્ણ છે, કે વિદ્વાનોને કોઈ પણ નિશ્ચિત નિષ્કર્ષ સુધી પહોચવામાં ઘણા વર્ષોનો સમય લાગી શકે છે.
સંસ્કૃતમાં ઘણી જૂની કૃતિઓ છે, જે ખાસ કરીને ઓડીશા અને પૂરીની મહિમા ગાય છે. ઋગ્વેદથી હંમેશા એક માર્ગ ઉદ્ધત હોય છે. જેમાં સયાનાની પ્રસિદ્ધ ટીપ્પણી દેખાડવા માટે સમજાવ્યું કે જગન્નાથનો ઈતિહાસ ઋગ્વેદની ઉંમરથી પણ જૂની છે.
તેના પુરાણમાં (પ્રાચીન ભારતીય ઈતિહાસ, સાસ્કૃતિ, પૌરાણીક કથા, દર્શન, ધર વગેરેને સંસ્કૃતમાં વ્યાપક રીતે સમજાવ્યું છે) તેમાં જગન્નાથની ઉત્પતી સાથે સંબધિત રહસ્યમય કથાઓ અને દિવ્ય શક્તિઓ રજુ કરી છે. પુરાણોમાં મુખ્ય સ્કંદ પુરાણ, બ્રાહ્મ પુરણ અને નારદ પુરાણ છે. ત્યાં સુધી કે રામાયણ અને મહાભારતમાં પણ, જગન્નાથના મંદિરનો સંદર્ભ છે.
માનવામાં આવે છે કે મહાભારતના પાંડવોએ પણ અહિયાં આવીને જગન્નાથજીની પૂજા કરી હતી. ઘણા વિદ્વાનોનું માનવું છે કે ઈસાઈ ધર્મના સંસ્થાપક ઈશા મસીહ અને ઇસ્લામ ધર્મના સ્થાપક મોહમ્મદે પણ પૂરીનો પ્રવાસ કર્યો હતો, પરંતુ તે દ્રષ્ટિકોણને ઐતિહાસિકતા હજુ સુધી સ્થાપિત નથી કરવામાં આવી.
આપણો ઈતિહાસ કહે છે કે જગન્નાથની પ્રાચીનતા આપણેને બીજી શતાબ્દી બી.સી. સુધી લઇ જઈ શકાય છે, જયારે ખારવેલા, કલિંગના સમ્રાટ હતા (ઓડીશાનું પ્રાચીન નામ) ભુવનેશ્વર પાસે ઉદયગીરીના પહાડોની ટોચ ઉપર સમ્રાટે ઐતિહાસિક ઇતિગુમ્ફા શિલાલેખમાં એક જીનાસનનો ઉલ્લેખ છે. યદ્દયપી તે સ્પષ્ટ રીતે એક જૈના દેવતાની વાત કહી છે. તેને જગન્નાથથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. પરંતુ ઐતિહાસિક રીતે વિશ્વસનીય સામગ્રી 9મી શતાબ્દીના એ.ડી. પાસે ઉપલબ્ધ છે.
જયારે શંકરાચાર્યએ પૂરીનો પ્રવાસ કર્યો અને ગોવર્ધન મઠને ભારતના પૂર્વી ધામ તરીકે સ્થાપિત કર્યો. તે સ્થાન જ્યાં ચાર મઠો માંથી દરેકને શંકરાચાર્ય દ્વારા સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. આ ધામ નામથી પ્રસિદ્ધ છે, જેનો શાબ્દિક અર્થ છે, એક પવિત્ર સ્થાન. પૂરી પૂર્વી ભારતનું ધામ છે. તે પારંપરિક વિશ્વસનીય કહેવત છે કે એક હિંદુએ તેના જીવનમાં ઓછામાં ઓછું એક વખત આ ચાર ધામોનો પ્રવાસ કરવો જોઈએ અને પ્રચલિત પ્રથા કહે છે કે, બીજા ત્રણ ધામો ઉપર ગયા પછી, પૂરી જરૂર જવું જોઈએ. પૂરી મંદિરના પંડાઓ દ્વારા આ વિશ્વસનીય સામગ્રીઓના અભિલેખ રાખવામાં આવ્યા છે, કે સદીઓ પહેલાથી આખા ભારતના લોકો તેની તીર્થ યાત્રા દરમિયાન પૂરી ધામની યાત્રા જરૂર કરે છે.
વાસ્તુ કળા : પૂરીના મુખ્ય મંદિરમાં લગભગ 30 નાના અને મોટા મંદિરોથી ઘેરાયેલું છે, જેને આપણે 8માં અધ્યાયમાં જોઈ શકીએ છીએ. તેને અલગ અલગ સમય સીમા અનુસાર ઈતિહાસના અલગ અલગ સમય ઉપર રાખવામાં આવ્યા હતા. ત્યાં સુધી કે આજે પણ તીર્થ યાત્રીઓને સામાન્ય રીતે પંડાઓ દ્વારા સલાહ આપવામાં આવે છે, કે લગભગ બધા અ મંદિરોમાં પૂજા કરતા પહેલા તેના ગર્ભ ગૃહમાં મુખ્ય દેવતાઓને જોવા માટે જગમહાનામાં લઇ જાવામાં આવે છે.
જગન્નાથ મંદિરમાં ઘણા દેવતા છે, પરંતુ તેને જગન્નાથ મંદિર કહેવામાં આવે છે. પરંતુ જગન્નાથ સાથે, બે બીજા દેવતા, મોટા ભાઈ બલભદ્ર અને તેની બહેન સુભદ્રા પણ અહિયાં પૂજવામાં આવે છે. આ ત્રણ મૂળ અને મૌલીક ત્રિમૂર્તિનું ગઠન કરે છે અને તે બધાને સર્વ-વર્તમાન, સર્વ-વૈજ્ઞાનિક અને સર્વવ્યાપી સર્વોચ્ચ શક્તિ રૂપ અને રૂપ માનવામા આવે છે.
સુદર્શન ચોથા મહત્વપૂર્ણ દૈવીય અભીવ્યક્તિ માનવામાં આવે છે, અને ત્રણે સાથે તેની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે, અને આ ચારોને ચતુર્થ મૂર્તિ કે ચાર ગણા દૈવીય છબીઓના રૂપમાં ઓળખવામાં આવે છે. તે ઉપરાંત માધવ, જગન્નાથ, શ્રીદેવી અને ભૂદેવીની એક પ્રતિકૃતિ પણ ગર્ભગૃહમાં સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. અને ગર્ભગૃહમાં તે બધા દેવતા પૂજવામાં આવે છે.
પૂરી જગન્નાથ મંદિરના થોડા તથ્યો :
(1) એ જોવામાં આવ્યું છે કે પૂરી જગન્નાથ મંદિરની નાની ફરકાવવામાં આવતી ધજા હંમેશા વાયુ કે પવનની ઉલટી દિશામાં ઉડે છે.
(2) પૂરી જગન્નાથ મંદિરના કોઈને કોઈ એક પુજારી 1800 વર્ષથી દરરોજ મંદિરની નાની ધજા જે 215 ફૂટ (65 મીટર) છે તેની ઉપર ચડીને ધજાને બદલે છે.
(3) વિશ્વમાં બધી જગ્યા, દિવસના સમયે સમુદ્ર માંથી પવન ધરતી તરફ સાંજે ધરતીથી સમુદ્ર તરફ ચાલે છે પરંતુ પૂરીમાં તેનું ઉલટું થાય છે.
(4) આજ સુધી મંદિરની ઉપર કોઈ પક્ષી કે વિમાન કોઈ પણ વસ્તુને ઉડતા નથી જોવા મળ્યા. જે એક ઘણું મોટું રહસ્ય છે.
(5) પૂરી, જગન્નાથ મંદિરનો મુખ્ય ગુંબદ કાંઈક એવા પ્રકારે નિર્માણ કરવામાં આવ્યો છે કે દિવસ આખો તેનો છાયો એક વખત પણ ધરતી ઉપર નથી દેખાતો.
(6) દર વર્ષે જગન્નાથ રથયાત્રા પૂરીમાં લાખો શ્રદ્ધાળુ ભગવાન શ્રી જગન્નાથ, બલરામ અને સુભદ્રાનો રથ ખેંચવા અને તેના દર્શન લેવા વિશ્વના ખૂણે ખૂણા માંથી અહિયાં આવે છે. દર વર્ષે જગન્નાથ રથયાત્રા માટે નવા રથ બનાવવામાં આવે છે.
પૂરી જગન્નાથનો ઈતિહાસ વાંચીને મન અતિ પ્રસન્નતાથી ભરાઈ ગયું છે. ઈતિહાસ વાચવાથી એવું લાગે છે કે સમજો હું શ્રી જગન્નાથ મંદીરમાં દર્શન કરવા ગયો છું. શ્રીકૃષ્ણ હંમેશા મને તેના ચરણોમાં સ્થાન આપે. જય શ્રી જગન્નાથજીની. તમારી દ્રષ્ટિ હંમેશા અમારી ઉપર જળવાઈ રહે.
આ માહિતી હિન્દી અને અન્ય નેશનલ ન્યુઝ એજન્સીઓના ન્યુઝ આર્ટિકલ માંથી સંપાદન કરી લીધેલ છે.
